Idea heurezy i wynikające z niej nastawienie na rozumienie i wieloaspektową interpretację stanowi podstawę intencjonalną (badawczą) Katedry Filologicznych Badań Interdyscyplinarnych. Wynika ona z naturalnego połączenia dotychczasowych kompetencji badawczych pracujących w Zespole osób, z ich wieloletniej pracy naukowej i dydaktycznej, a jest to: praktykowana praca u źródła - research informacyjny, edycje autografów, interpretacje kontekstualne, preferowane praktyki i redukcje interpretacyjne (głównie psychospołeczna, światopoglądowa, ideowa, historiozoficzna). Dlatego też interdyscyplinarność w odniesieniu do instrumentarium badawczego traktowana jest przez nas jako polimetoda opierająca się na różnokierunkowości, wieloaspektowości czy wielostronności oglądu problemów humanistyki (kultury, literatury, mediów, informacji), a jej celem staje się uchwycenie holistycznego, możliwie pełnego wymiaru poddanych analizie problemów humanistyki.
Nie chodzi nam zatem o katalog różnic czy odmienności, ale – zgodnie z koncepcją humanistyki tradycyjnej - o hierarchie i sens zjawisk literackich, kulturalnych czy medialnych. Wychodzenie poza podziały poszczególnych dyscyplin, czy mikro-dyscyplin, konstruowanie rzeczywistości kulturowej z uwzględnieniem wielu perspektyw i punktów widzenia, uwzględnianie kontekstualności (np. kognitywności) – to zasadnicze nasze nastawienie w duchu „nowej” – „starej” humanistyki. Równie ważny staje się w tym kontekście pewien określony rodzaj założenia intelektualnego, które kształtuje rzetelne, możliwie najpełniejsze i nieuprzedzone dążenie poznawcze.
* * *
Filozofia działania Katedry opiera się zatem będzie o szerokie rozumienie interdyscyplinarności:
- jako efektu pracy zespołowej, złożonej z przedstawicieli reprezentujących nie tylko (nie tyle) obszary pokrewne oraz zakresy, ile różne dziedziny i dyscypliny wiedzy (np. w ramach Zakładu i Pracowni animujących szczegółowe wątki badawcze – Zespół Badań Literatury Emigracyjnej, Zespół Informacji Naukowej i Humanistyki Cyfrowej, Zespół Badań nad Ruchami Emancypacyjnymi i Literaturą Kobiecą, Zespół Badań nad Literaturą Dziecięcą, Młodzieżową i Czytelnictwem); poza Zakładem - współpraca z innymi pracowniami (np. z Zespołem Kognitywistyki, Pracownią Literatury dla Dzieci i Młodzieży UP w Krakowie), z jednostkami spoza macierzystego Uniwersytetu - zwłaszcza z UJ, URZ, KUL, UŚ, UW, UMK, Muzeum Literatury, Ossolineum, Biblioteką Polską w Londynie, Muzeum gen. Sikorskiego, Polskim Instytutem Naukowym w Nowym Jorku, Biblioteką Uniwersytecką w Turynie i z Ogniskiem Polskim w Turynie, Biblioteką Litewską Akademii Nauk im. Wróblewskich w Wilnie, Książnicą Podlaską im. Łukasza Górnickiego, Katedrą Polonistyki Uniwersytetu im. Tarasa Szewczenki w Kijowie.
- jako efektu dopasowania badań do celów, jakie projektujemy; interdyscyplinarność to przekraczanie granic między dyscyplinami (ale nie unieważnianie ich), to swoisty sposób oglądu problemów i formułowania zagadnień, które - w perspektywie teorii o redukcjonistycznym nastawieniu - nie byłyby nawet zauważone, lub ich znaczenie zostałoby docenione jedynie cząstkowo, wycinkowo, przyczynkarsko.
Pracownicy jednostki z jednej strony specjalizują się w zakresie historii literatury (zwłaszcza XIX i XX w., w tym - w zakresie literatury dla dzieci i młodzieży) oraz teorii literackich i metodologii, z drugiej zaś – w swoim dorobku mają prace o charakterze archiwalnym, źródłowym, edytorskim, dokumentacyjnym, bibliologicznym, a także z zakresu heurystyki informacyjnej, technologii informacyjnej i czytelnictwa.
* * *
Sylwetki naukowe członków Katedry:
dr hab. prof. UwB Violetta Wejs-Milewska – od ponad 20 lat zajmuje się literaturą polską krajową i emigracyjna powstałą między 30. a 70. r. XX w., rozpatrywaną interdyscyplinarnie pod kątem antropologii pogranicza kultur oraz problemów psychospołecznych w sytuacji wyobcowania, ze szczególnym uwzględnieniem casusu emigracji niepodległościowej po 1939 r., a także literaturą dokumentalną, publicystyką, historią radia. Jest autorką monografii: Wykorzenieni i wygnani. Rzecz o Czesławie Straszewiczu (Kraków 2003), Radio Wolna Europa na emigracyjnych szlakach pisarzy: Gustaw Herling-Grudziński, Tadeusz Nowakowski, Roman Palestr, Czesław Straszewicz, Tymon Terlecki (Kraków 2007) [Nagroda Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie, 2009], Wykluczeni – wychodźstwo, kraj. Studia z antropologii emigracji polskiej XX wieku (idee, osobowości, instytucje) (Białystok 2012) [Nagroda JM Rektora UW w konkursie Akademia, 2013], Buenos Aires – Gwatemala – Montevideo – Nowy Jork – Paryż. Listy do Jana Nowaka-Jeziorańskiego, Białystok 2016, redaktorką antologii (wespół z E. Rogalewską) Paryż-Londyn-Monachium-Nowy Jork. Powrześniowa emigracja niepodległościowa na mapie kultury nie tylko polskiej, Białystok 2009, Paryż-Londyn-Monachium-Nowy Jork. Powrześniowa emigracja niepodległościowa na mapie kultury nie tylko polskiej II, Białystok 2016, edytorką m.in. do: G. Herling-Grudziński, Recenzje, szkice, rozprawy literackie 1957-1998. Felietony i komentarze z Radia Wolna Europa 1955-1967, t. 3, pod red. W. Boleckiego, Kraków 2013. Prowadzi badania źródłowe (archiwalne), m.in. w Archiwum Emigracji w Toruniu, PIN w Nowym Jorku, Bibliotece Polskiej w Londynie, w Bibliotece Polskiej w Rapperswilu, w „Archiwum Kultury”, Archiwum Radia Wolna Europa, w Archiwach autorskich za granicą (zwłaszcza w Archiwum T. Terleckiego) i w kraju, które stanowią nie tylko podstawę osobnych tematycznych czy autorskich edycji, ale służą za źródło wiedzy rozszerzającej kontekst interpretacyjny badanych zjawisk piśmienniczych, historycznych czy medialnych.
dr hab. Anna Janicka – od około 20 lat prowadzi badania z zakresu literatury i kultury polskiej drugiej połowy XIX wieku, ze szczególnym uwzględnieniem historii myśli emancypacyjnej i literatury kobiecej (przede wszystkim twórczość Gabrieli Zapolskiej), refleksji młodych pozytywistów warszawskich z kręgu „Przeglądu Tygodniowego” oraz literatury polskiej w kontekście wschodnio- i środkowoeuropejskim. Współredaktorka tomów: Pogranicza, cezury, zmierzchy Czesława Miłosza (Białystok 2012); Żeromski. Tradycja i eksperyment (Seria I, Białystok 2013), Starość. Doświadczenie egzystencjalne – temat literacki – metafora kultury ( t. 1-2, Białystok 2013), Kraszewski i nowożytność. Studia (Białystok 2015) Wydała monografie: Sprawa Zapolskiej. Skandale i polemiki (Białystok 2013, wyd. 2: 2015); Tradycja i zmiana. Literackie modele dziewiętnastowieczności: pozytywizm i „obrzeża” (Białystok 2015). Współredaktorka Kwiatu śmierci Gabrieli Zapolskiej (Białystok 2015). Kierownik grantu NPRH Młodzi pozytywiści warszawscy. „Przegląd Tygodniowy” 1866-1876. Narodziny nowoczesnej świadomości. Krytyczna edycja tekstów w dwóch tomach;
dr hab. Anna Nosek – od 14 lat prowadzi badania z zakresu literatury polskiej (przełomu XIX i XX wieku), a w szczególności – literatury dla dzieci i młodzieży, biblioterapii oraz czytelnictwa. W swych interdyscyplinarnych zainteresowaniach łączy literaturoznawstwo z bibliotekoznawstwem oraz pedagogiką, które są nieodłącznymi elementami badań nad piśmiennictwem dla niedorosłych czytelników. Publikowała w monografiach zbiorowych, a także na łamach czasopism, takich jak: „Prace Polonistyczne”, „Przegląd Humanistyczny”, „Linguodidactica”, „Zagadnienia Informacji Naukowej”, „Bibliotekarz”, „Bibliotekarz Podlaski”, „Próby”, „Guliwer”. Jest autorką krytycznych wydań zbiorów wierszy: Matka, macierzyństwo w poezji Młodej Polski (2007), Podlascy twórcy dzieciom. Wybór wierszy (2009) oraz dwóch monografii: „Matko? jak wiele masz twarzy?”. Młodopolskie wiersze o kobiecie w roli matki i doświadczeniu macierzyństwa (2014); W przestrzeniach universum i regio. Wiersze dla dzieci współczesnych pisarzy regionu podlaskiego – interpretacje (2015).
dr Katarzyna Zimnoch – historyk, bibliotekoznawca. Zajmuje się badaniami z zakresu historii książki, prasy, bibliotek i instytucji wydawniczych w kontekście przemian cywilizacyjnych. Jest autorką monografii z zakresu historii regionalnej (Wieś Zimnochy w świetle tradycji historycznej od XV do XX w., Białystok 2006), artykułów dotyczących historii książki i bibliotek (m.in. Książka na pograniczu Korony i Litwy w epoce nowożytnej. Rekonesans badawczy; Księgozbiory parafialne w Zabłudowie; Biblioteka dominikańska w Choroszczy w XVII w.; Znaki proweniencyjne na starych drukach supraskich; Druki bazylianów – lokalizacja w zasobach bibliotek białostockich i metoda proweniencji), bibliotek PAN (Biblioteka Stacji Naukowej Polskiej Akademii Nauk w Wiedniu; Biblioteka Centrum Badań Historycznych PAN w Berlinie – współautor) oraz bibliotekoznawstwa (Ewolucja zawodu bibliotekarza – od strażnika zbiorów, przez bibliotekarza oświatowego i naukowego do specjalisty zarządzającego wiedzą; Biblioteki i ich użytkownicy – od elitarności do powszechności? – współautor). Interesuje się również technologią i heurystyką informacyjną (The influence of ICT facilities on accessability of historical sources and knowledge on cultural heritage (on the basis of historical sources on the multicultural bonderland of The Kingdom of Poland and Grand Duchy of Lithuania); Multidimensional Analysis of the Information Structure of the Public Libraries’ Websites in the Podlasie Region (Poland) – współautor). Odbyła staże w bibliotekach polskich i litewskich (Biblioteka Litewskiej Akademii Nauk im. Wróblewskich, Biblioteka Publiczna im. A. Mickiewicza w Wilnie, Powiatowa Biblioteka Publiczna w Kłajpedzie) oraz bibliotekach Polskiej Akademii Nauk za granicą (Biblioteka Stacji Naukowej PAN w Wiedniu; Biblioteka Centrum Badań Historycznych PAN w Berlinie; Biblioteka Stacji Naukowej PAN i PAU w Rzymie). Prowadzi badania źródłowe w bibliotekach i archiwach polskich i zagranicznych (zwłaszcza wileńskich).
Obszary badań Katedry Filologicznych Badań Interdyscyplinarnych
- Antropologia literatury (analiza czynnika podmiotowego w działalności kulturalnej)
- Badania nad literaturą kobiecą
- Dzieje polskich ruchów emancypacyjnych
- Inteligencja polska (wiek XIX- wiek XX); narodziny nowoczesnej świadomości
- Prasa, radio, humanistyka cyfrowa w kontekście przemian cywilizacyjnych
- Kultura emigracji niepodległościowej po 1939 r. - badania archiwalne, aktywność edytorska
- Metodologie literackie
- Nauka o literaturze
- Historia literatury dziecięcej i młodzieżowej
- Czytelnictwo, bibliotekarstwo, biblioterapia
- Twórczość dla dzieci i młodzieży na pograniczu
- Historia książki, prasy, bibliotek i instytucji wydawniczych w kontekście przemian cywilizacyjnych
- Komunikacja naukowa. Badania ilościowe i jakościowe piśmiennictwa cyfrowego
- Użytkownicy informacji oraz zachowania i kompetencje informacyjne.